Канец ХХ стагоддзя характарызуецца супярэчлівым духоўным станам грамадства, рэфармаванне якога ў постсавецкі перыяд у Беларусі мае спецыфічныя вынікі. З аднаго боку, фарміруюцца элементы грамадзянскай супольнасці, трансфармуецца сістэма каштоўнасцей, якая інтэгруе традыцыйныя арыенціры беларускай культуры, нанова засвойваецца велізарны гуманітарны патэнцыял айчыннай і сусветнай культуры мінулых эпох – філасофская, рэлігійная, сацыялагічная, эканамічная, культуралагічная думка і інш. З другога боку, эканамічныя, палітычныя і сацыяльныя перамены выклікалі шэраг складанейшых праблем сацыяльна-культурнага характару, якія ў максімальнай ступені закранаюць чалавека.
Сучасны тэатр уяўляе сабой унікальны аб’ект, які адначасова з’яўляецца відам мастацтва, сацыяльным інстытутам і прадпрыемствам. У ім арганічнае спалучаюцца тры функцыянальныя напрамкі – творчы, сацыяльны і вытворчы.
Складанасць і неадназначнасць грамадскага жыцця знаходзяць сваё адлюстраванне ў развіцці тэатральнага мастацтва, цэнтрам якога чалавек і з’яўляецца. На мяжы перадапошняга і апошняга дзесяцігоддзя мінулага стагоддзя адбылося відавочнае разбурэнне створанай раней сістэмы ўзаемадзеяння тэатра і грамадства. Змяненне дынамікі цікавасці да тэатраў фіксавалася ў матэрыялах дзяржаўнай статыстыкі, знаходзіла адлюстраванне ў трансфармацыі тэатральнай сеткі краіны, у недастатковасці фінансавання тэатраў. Першае дзесяцігоддзе ХХІ стагоддзя характарызуецца пэўнай стабілізацыяй і пошукам новых форм развіцця тэатральнай справы ў рэспубліцы. Разам з тым гэтыя працэсы праходзілі адначасова з пошукамі тэатраў у сферы ўстанаўлення эфектыўных кантактаў з тэатральнай публікай.
У гэтых умовах правядзенне даследавання ўзаемадзеяння беларускага тэатра і гледача ўяўляецца адной з важнейшых задач сучаснага тэатразнаўства. У жывым творчым працэсе ў тэатры глядач адыгрывае асабліва актыўную ролю, і гэта дазваляе ва ўзаемаадносінах публікі і сцэны, ва ўсёй разнастайнасці прамых і зваротных сувязей, якія ўзнікаюць падчас сцэнічных паказаў, убачыць адлюстраванне жыцця сучаснага грамадства, важных яго сацыяльна-псіхалагічных зрэзаў. Са свайго боку, сцэнічнае мастацтва як адна з форм грамадскага адлюстравання таксама трапляе пад ўплыў сацыяльных сувязей, адлюстроўвае іх рух і, у прыватнасці, дынаміку народжаных імі патрэбнасцей. Гэтымі абставінамі вызначаюцца дыяпазон магчымасцей тэатра, межы ўплыву яго на публіку.
Бузук Расціслаў Леанідавіч
